Waarom innerlijk werk cruciaal is in de aanpak van de huidige klimaatcrisis

De klimaatcrisis is een van de grootste uitdagingen waarmee de mensheid ooit is geconfronteerd. Overal ter wereld ontstaan initiatieven en acties om deze crisis het hoofd te bieden: technologische innovaties, beleidsveranderingen en grassroots-bewegingen. Toch blijft een cruciaal aspect van deze strijd vaak onderbelicht: het innerlijke werk. Waarom is het zo belangrijk om naar binnen te kijken in tijden waarin de focus vaak lijkt te liggen op wat er áán de buitenkant moet veranderen? Hoe kan innerlijk werk bijdragen aan duurzame transformatie – zowel individueel als collectief? Laten we dit samen verkennen.

Innerlijk werk: Geen ‘nice to have’, maar een ‘need to have’

Innerlijk werk wordt vaak afgedaan als een persoonlijke of secundaire kwestie. Het wordt soms gezien als iets dat ‘mooi meegenomen’ is, maar dat niet direct relevant lijkt in een wereld waarin snelle actie noodzakelijk is. Maar niets is minder waar. Innerlijk werk is essentieel omdat het ons helpt de diepere oorzaken van de crisis aan te pakken, de werking van onze geest: onze wereldbeelden, overtuigingen en gedragspatronen. Zoals Joanna Macy, grondlegger van ‘The Work That Reconnects’, benadrukt: we moeten de ecologische crisis niet alleen zien als een extern probleem, maar ook als een interne crisis van verbinding. Ons idee dat de natuur ‘iets buiten ons’ is, draagt bij aan de vernietiging ervan. Onderzoeker Christine Wamsler spreekt ook over 'the story of separation'.

Hoe onze wereldbeelden ons gedrag beïnvloeden

Onze wereldbeelden en overtuigingen bepalen hoe we omgaan met de natuur. Veel mensen zien de natuur als een verzameling hulpbronnen, iets wat we kunnen exploiteren zonder gevolgen. Dit dualistische denken – wij tegenover de natuur – vormt de basis van veel van de huidige problemen. Wanneer we onszelf echter als deel van de natuur zien, ontstaat er een ander soort verantwoordelijkheid en compassie. Dit vraagt om een diepgaande transformatie, zowel individueel als collectief. Het innerlijke werk helpt ons deze overtuigingen te onderzoeken en te herzien.

Een voorbeeld hiervan is het groeiende aantal gemeenschappen die permacultuur en regeneratieve landbouw omarmen. Deze praktijken gaan niet alleen over duurzame landbouwtechnieken, maar ook over een fundamentele verandering in hoe we naar de aarde kijken: als een partner, niet als een grondstof.

Het onderzoek van Christine Wamsler

Christine Wamsler, professor aan de Lund Universiteit, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de rol van innerlijk werk binnen duurzaamheidsinitiatieven. Ze benadrukt dat innerlijke ontwikkeling cruciaal is om veerkracht op te bouwen en effectief te kunnen reageren op de uitdagingen van deze tijd. Wamsler’s onderzoeken tonen aan dat contemplatieve oefeningen, zoals mindfulness, compassietraining en reflectie, niet alleen het welzijn van individuen verbeteren, maar ook leiden tot duurzamere keuzes en acties.

In een van haar studies, die ze samen met Jamie Bristow uitvoerde, ontdekte Wamsler dat het integreren van innerlijke dimensies, zoals mindfulness en zelfreflectie, in beleidsvorming en praktijk cruciaal is om beter om te gaan met de complexe uitdagingen van de klimaatcrisis. Ze suggereren dat dergelijke praktijken kunnen bijdragen aan een dieper begrip, empathie en veerkracht bij beleidsmakers en activisten, wat kan leiden tot effectievere en duurzamere samenwerkingsverbanden.

Link naar het onderzoek: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35855438/

---

De kracht van Mindfulness en Compassie

Mindfulness speelt dus een onmisbare rol in innerlijk werk. Het biedt ons een lens om helder te kijken naar onze gedachten, patronen, overtuigingen en emoties. Vaak handelen we vanuit automatisme, haast of angst, zonder stil te staan bij wat werkelijk nodig is. Mindfulness helpt ons deze dynamiek te doorbreken door ruimte te creëren voor bewustwording. Die mentale ruimte is essentieel voor het maken van weloverwogen en duurzame keuzes. Wanneer we onszelf toestaan om eerst stil te staan, in plaats van direct in actie te schieten, openen we de deur naar een meer bewuste en compassievolle manier van leven.

Compassie vormt de kern van innerlijk werk. Het helpt ons om niet alleen het lijden in de wereld te zien, maar ook te erkennen en er daadwerkelijk op te reageren. Zoals Joanna Macy zo krachtig uitlegt, biedt het toelaten van verdriet en pijn de voedingsbodem voor actieve hoop. Door ruimte te geven aan deze emoties, in plaats van ze weg te drukken, ontstaat een kracht die ons in staat stelt om de moeilijkste uitdagingen aan te gaan. Dit vraagt om moed: de moed om ongemak niet te vermijden, maar het te zien als een uitnodiging tot transformatie.

In onze maatschappij zijn we vaak gericht op het vasthouden van wat prettig is en het vermijden van wat ongemakkelijk voelt. Maar juist in het volledig toelaten van zowel het prettige als het onprettige schuilt de mogelijkheid tot diepgaande verandering. Door deze gevoelens te omarmen, leren we niet alleen onszelf beter kennen, maar krijgen we ook inzicht in wat werkelijk waardevol is. Dit proces van innerlijk werk nodigt ons uit om onze waarden opnieuw te definiëren: weg van een wereld waarin financieel gewin centraal staat, naar een wereld waarin welzijn, verbondenheid en duurzaamheid de belangrijkste maatstaven zijn.

Duurzame inzetbaarheid in een tijd van crisis

De klimaatcrisis vraagt veel van ons: mentale, emotionele en fysieke energie. Veel mensen voelen een diepe verantwoordelijkheid om bij te dragen aan oplossingen, maar zonder aandacht voor zelfzorg is de kans groot dat we overbelast raken of zelfs opbranden. Juist nu is het essentieel om stil te staan bij hoe we voor onszelf zorgen, zodat we op de lange termijn inzetbaar blijven.

Zelfzorg is geen luxe, maar een noodzakelijk onderdeel van het innerlijk werk dat nodig is om de klimaatcrisis aan te pakken. Het vraagt om bewustzijn en balans: hoe kunnen we geven zonder onszelf uit te putten? Hoe blijven we veerkrachtig en betrokken, ook als de uitdagingen overweldigend voelen? Dit is iets wat ik persoonlijk vaak zie in mijn werk met activisten, veranderaars en mensen die alles geven voor een betere wereld. Ze hebben enorme passie, maar vergeten soms dat je een marathon niet kunt lopen als je jezelf onderweg geen water geeft. Compassie, veerkracht en mindfulness zijn niet alleen mooie woorden; ze vormen de sleutel om jezelf overeind te houden en duurzaam inzetbaar te blijven.

Ik herinner me een moment tijdens een mindfulness-training waar een deelnemer, die actief was in klimaatbewegingen, me aankeek en zei: ‘Ik voel me schuldig als ik even niets doe, maar ik merk dat ik anders niet meer kan.’ Dat inzicht was het begin van een enorme verandering voor haar. Door te leren ruimte te maken voor zelfzorg, kon ze niet alleen beter voor zichzelf zorgen, maar ook met nieuwe energie en helderheid bijdragen aan haar missie.

---

Transformatie op collectief niveau

Ik geloof dat innerlijk werk verder gaat dan persoonlijke groei. Wanneer we als individuen veranderen, heeft dat een effect op de mensen om ons heen. In mijn werk zie ik hoe deelnemers in trainingen niet alleen zichzelf transformeren, maar ook hun gemeenschappen inspireren. Dit is waarom ik pleit voor een bredere integratie van innerlijke ontwikkeling in duurzaamheidsinitiatieven. Het gaat niet alleen om technische oplossingen en beleidsveranderingen, maar ook om een fundamentele shift in hoe we de wereld waarnemen en met elkaar omgaan.

Een prachtig voorbeeld hiervan is de aanpak van de Inner Green Deal, die innerlijke en uiterlijke duurzaamheid met elkaar verbindt. Door mindfulness en compassietraining te integreren, helpen ze leiders niet alleen om betere keuzes te maken, maar ook om veerkracht en compassie in hun werk te brengen. Dit soort initiatieven laat zien dat innerlijk werk niet zweverig is, maar praktisch en noodzakelijk – het biedt de basis voor échte verandering.

Een ander inspirerend voorbeeld is hoe Extinction Rebellion bewust ruimte maakt voor regeneratieve culturen binnen hun beweging. Ze organiseren regelmatig reflectieve en emotionele verwerkingsmomenten voor hun leden, zoals meditaties, deelcirkels en compassie-trainingen. Deze momenten helpen activisten om het emotionele gewicht van klimaatactivisme te dragen, versterken de onderlinge verbinding en bouwen veerkracht op binnen de beweging. Dit laat zien hoe innerlijk werk niet alleen een individuele transformatie teweegbrengt, maar ook een gemeenschap kan ondersteunen om samen sterker te staan en duurzaam impact te maken.

Ik zie in mijn werk steeds opnieuw hoe innerlijk werk niet alleen persoonlijke transformatie mogelijk maakt, maar ook mensen inspireert om anders met hun omgeving om te gaan. Het werk van gemeenschappen die zich richten op regeneratieve cultuur laat zien hoe innerlijke en uiterlijke transformatie hand in hand gaan. Het herdefiniëren van waarden, het koesteren van compassie en het gezamenlijk reflecteren op de wereld waarin we leven, zijn krachtige middelen om een meer verbonden en duurzame samenleving op te bouwen. Dit soort praktijken bewijzen dat innerlijk werk niet alleen essentieel is, maar de sleutel vormt voor de transformatie die deze tijd van ons vraagt.

Conclusie

De klimaatcrisis vraagt om meer dan alleen technologische en politieke oplossingen. Het vraagt om een diepgaande en radicale verschuiving in ons bewustzijn. Deze tijd van ongekende uitdagingen vereist niet alleen extern handelen, maar ook een innerlijke transformatie die ons in staat stelt om de kern van het probleem te begrijpen en aan te pakken. Innerlijk werk biedt de tools om deze noodzakelijke verschuiving te realiseren. Het stelt ons in staat om onze diepgewortelde overtuigingen en gedragspatronen te onderzoeken, ons bewust te worden van de verbinding met de wereld om ons heen en vanuit compassie te handelen.

Innerlijk werk gaat niet alleen over persoonlijke ontwikkeling, maar ook over het creëren van de mentale en emotionele ruimte die nodig is om duurzame keuzes te maken in een wereld die voortdurend in beweging is. Zonder deze innerlijke basis lopen we het risico vast te blijven zitten in korte termijnoplossingen die het probleem eerder versterken dan oplossen. Zoals Christine Wamsler en Joanna Macy benadrukken, is innerlijk werk geen luxe of bijzaak – het is een absolute noodzaak. Het stelt ons in staat om de veerkracht en compassie te ontwikkelen die nodig zijn om niet alleen de huidige crisis te doorstaan, maar ook om een positieve bijdrage te leveren aan een rechtvaardige en duurzame toekomst.

Het is nu tijd om naar binnen te kijken en bewust te worden van onze eigen rol in dit grote geheel. Alleen vanuit een plek van verbondenheid en verantwoordelijkheid kunnen we handelen – voor onszelf, voor elkaar en voor de aarde. Door innerlijk werk te omarmen, leggen we de fundamenten voor een wereld waarin zowel de mens als de natuur kan floreren. Dit vraagt moed, vastberadenheid en een gezamenlijke inspanning, maar het is de sleutel tot de transformatie die deze tijd van ons vraagt.

---

Call to action

Als dit resoneert, wil ik je uitnodigen om je eigen innerlijke reis te starten of voort te zetten. Neem een moment om stil te staan bij je wereldbeeld, overtuigingen en patronen. Hoe kun jij bijdragen aan een duurzamere wereld – niet alleen door wat je doet, maar ook door wie je bent?

Begin klein: probeer een eenvoudige mindfulness-oefening, neem een reflectiemoment in de natuur, of verdiep je in het werk van inspirerende denkers zoals Joanna Macy en Christine Wamsler. Het is vaak in deze kleine, bewuste stappen dat grote transformaties beginnen.

Om je op weg te helpen, deel ik graag deze compassiemeditatie voor de aarde uit de Mindfulness Based Sustainable Transformation training: https://on.soundcloud.com/RUGnYp92vacAE2N46

Samen kunnen we de transformatie realiseren die nodig is – voor onszelf, voor elkaar en voor de planeet. Laten we vandaag beginnen.